Ngày 1/1/2023, tròn một năm Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) có hiệu lực.

Việc thực thi hiệu quả Hiệp định RCEP là mở cửa thị trường sâu rộng hơn trên cơ sở của Tổ chức Thương mại thế giới, sẽ giúp làm sâu sắc hơn hợp tác kinh tế và quy mô của các quốc gia thành viên và khu vực được mở rộng, mang lại nhiều cơ hội kinh doanh hơn cho các doanh nghiệp trong khu vực.

Vào năm 2022, trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động, Hiệp định RCEP góp phần mang lại sự ổn định và trật tự cho nền kinh tế toàn cầu. Hiệp định RCEP đã mang lại những lợi ích đáng kể trong năm đầu tiên thực hiện, điều này không chỉ giúp củng cố đáng kể niềm tin của các quốc gia thành viên và sự phục hồi kinh tế khu vực, thể hiện sức sống mới của sự phát triển khu vực, mà còn thúc đẩy mạnh mẽ quá trình mở cửa hơn nữa của nền kinh tế thế giới và tăng trưởng thương mại và đầu tư toàn cầu.

Vượt qua khó khăn, tạo lập giá trị

Sau khi Hiệp định RCEP có hiệu lực, bước đầu đã cho thấy sự thúc đẩy to lớn đối với thương mại của các nước thành viên trong khu vực. Theo dữ liệu do Tổng cục Hải quan Trung Quốc và Bộ Thương mại Trung Quốc công bố, từ tháng 1 đến tháng 11/2022, tổng khối lượng xuất nhập khẩu giữa Trung Quốc và các nước thành viên RCEP khác là 11,8 nghìn tỷ nhân dân tệ, tăng 7,9% so với cùng kỳ năm ngoái, chiếm 30,7% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu ngoại thương của Trung Quốc.

Trong số đó, xuất khẩu của Trung Quốc sang các nước thành viên RCEP khác đạt 6,0 nghìn tỷ nhân dân tệ, tăng 17,7% so với cùng kỳ năm ngoái, vượt tốc độ tăng trưởng xuất khẩu chung của Trung Quốc 5,8 điểm phần trăm; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Trung Quốc và các nước ASEAN đạt gần 5,9 nghìn tỷ nhân dân tệ, tăng 15,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Tốc độ tăng trưởng kim ngạch thương mại với các nước như Malaysia, Singapore, Indonesia đều trên 20%. Khi các quốc gia thành viên và doanh nghiệp vận dụng thành thạo các quy tắc của Hiệp định RCEP, vai trò của RCEP trong việc kích thích thương mại nội khối sẽ được thể hiện đầy đủ hơn.

Lợi ích lớn nhất mà việc thực hiện Hiệp định RCEP mang lại cho các doanh nghiệp ở các quốc gia thành viên là tăng trưởng kinh doanh nhờ thuế quan ưu đãi. Hơn 90% hàng hóa được giao dịch bởi các doanh nghiệp ở các nước thành viên RCEP thực hiện mức thuế bằng 0. “Quy tắc xuất xứ cộng dồn” cũng quy định rằng, ngoại trừ một số sản phẩm cụ thể, hầu hết các sản phẩm thuộc về 15 quốc gia thành viên miễn là phần giá trị gia tăng được tạo ra trong quá trình chế biến thuộc về 15 quốc gia thành viên và giá trị gia tăng tích lũy vượt quá 40% để được hưởng ưu đãi thuế quan tương ứng.

Theo báo cáo khảo sát “Doanh nghiệp nước ngoài hướng tới Trung Quốc 2022: Chia sẻ cơ hội mới của RCEP” do HSBC phát hành vào tháng 11/2022, các doanh nghiệp được hỏi nhìn chung đều đồng ý rằng Hiệp định RCEP sẽ giúp giảm chi phí, ổn định chuỗi cung ứng và thúc đẩy thương mại nội khối và tăng trưởng kinh doanh. 75% các công ty được khảo sát cho biết họ có kế hoạch mở rộng chuỗi cung ứng tại Trung Quốc trong hai năm tới và 93% các công ty được khảo sát ở các quốc gia thành viên RCEP sẽ tăng cường giao dịch với Trung Quốc và hơn 40% trong số họ kỳ vọng kinh doanh ở Trung Quốc tăng trưởng 30% trong năm tới.

Việc triển khai Hiệp định RCEP cho phép người tiêu dùng ở các quốc gia thành viên được hưởng các sản phẩm và dịch vụ chất lượng cao, giá cả phải chăng và tiện lợi. RCEP sử dụng các phương pháp như thương mại không cần giấy tờ và chứng nhận điện tử để giúp việc mua sắm xuyên biên giới trở nên thuận tiện hơn. Hàng hóa tươi sống như hải sản, trái cây và rau quả được giải phóng trong vòng sáu giờ và hàng hóa đường hàng không được phép tăng tốc độ thông quan.

Các biện pháp tạo thuận lợi thương mại cấp cao của Hiệp định RCEP giúp người tiêu dùng tiếp nhận hàng hóa nhập khẩu nhanh hơn. Đặc biệt, thuế quan bằng 0 giúp giảm chi phí hàng hóa nhập khẩu một cách hiệu quả và người tiêu dùng ở các quốc gia thành viên có thể có nhiều lựa chọn hơn với mức giá thấp hơn và tốc độ nhanh hơn. Ngoài ra, tài chính số, văn phòng trực tuyến, giáo dục trực tuyến, tư vấn trực tuyến, hội chợ thương mại trực tuyến và các hình thức và mô hình mới khác trong RCEP đã mở ra những cơ hội phát triển lớn hơn và mang lại nhiều lợi ích và tiện lợi hơn cho người tiêu dùng ở các quốc gia thành viên.

Việc thực hiện Hiệp định RCEP đã tạo ra môi trường kinh doanh tốt hơn và nâng cấp mạng lưới sản xuất khu vực cho các quốc gia thành viên. Việc thực hiện thỏa thuận không chỉ giảm các chi phí giao dịch khác nhau mà còn giảm chi phí thể chế liên quan, không ngừng cải thiện mức độ kết nối trong khu vực RCEP và tối ưu hóa môi trường kinh doanh trong khu vực.

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc, trong nửa đầu năm khi RCEP có hiệu lực, các công ty xuất khẩu Trung Quốc đã xin 266.000 bản sao giấy chứng nhận xuất xứ RCEP và cấp tờ khai xuất xứ, trị giá 97,9 tỷ nhân dân tệ, và có thể được giảm thuế 710 triệu nhân dân tệ từ nước nhập khẩu; giá trị hàng hóa nhập khẩu RCEP theo mặt hàng này là 23,86 tỷ nhân dân tệ và mức giảm thuế là 520 triệu nhân dân tệ.

Ngoài ra, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc nâng cấp cấu trúc và chiều sâu của mạng lưới sản xuất khu vực. Mạng lưới sản xuất khu vực RCEP tiếp tục phát triển theo hướng tiêu chuẩn cao và chất lượng cao như chuỗi đổi mới công nghiệp và chuỗi giá trị dữ liệu.

Vào năm 2022, Hiệp định RCEP đã vượt qua những bất ổn của kinh tế thế giới, mang lại nguồn lực phát triển cho kinh tế khu vực và cho thấy một tương lai tươi sáng. Hướng đến năm 2023 và xa hơn nữa, hiệu quả của Hiệp định RCEP không chỉ phụ thuộc vào tình hình quốc tế luôn thay đổi mà còn phụ thuộc vào việc thực thi và tối ưu hóa các chính sách khác nhau trong khuôn khổ Hiệp định RCEP và sự hợp tác toàn diện giữa các quốc gia thành viên.

Vào năm 2023, Hiệp định RCEP sẽ tiếp tục giải phóng nhiều lợi ích phát triển thương mại và đầu tư hơn, nâng cao sức sống của sự phát triển khu vực và dự kiến sẽ mang lại lợi ích cho thế giới. Các yếu tố thuận lợi như việc kiểm soát hiệu quả dịch bệnh mới trên toàn thế giới sẽ tạo điều kiện bên ngoài quan trọng để Hiệp định RCEP tiếp tục thực hiện suôn sẻ.

Đánh giá về tốc độ tăng trưởng thương mại song phương trong khu vực năm 2022, vẫn còn nhiều dư địa để cải thiện giữa các nước thành viên RCEP. Khi RCEP giảm chi phí giao dịch và chi phí sản xuất khi tham gia vào chuỗi công nghiệp trong khu vực, đầu tư giữa các quốc gia thành viên sẽ tiếp tục tăng, điều này sẽ giúp tăng cường xây dựng mạng lưới sản xuất khu vực.

Kỳ vọng tương lai

Năm 2023, các nước thành viên RCEP được kỳ vọng sẽ đẩy nhanh đà phục hồi tăng trưởng trong lĩnh vực du lịch, đầu tư bất động sản và các lĩnh vực khác. Khi tình hình phòng chống dịch bệnh trong và ngoài nước được cải thiện, đặc biệt là sự phục hồi dần dần của hoạt động giao lưu và du lịch trong và ngoài nước, du lịch và đầu tư bất động sản giữa các quốc gia thành viên dự kiến sẽ phục hồi.

Trong bối cảnh đó, ngành du lịch các nước thành viên RCEP sẽ cạnh tranh và hợp tác trên nhiều lĩnh vực hơn, ở cấp độ cao hơn. Trong khi RCEP mang lại cơ hội phát triển trong nhiều lĩnh vực cho các nước thành viên, nó cũng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy hơn nữa trao đổi và hợp tác du lịch quốc tế, qua đó thúc đẩy tăng trưởng đầu tư vào bất động sản và các ngành công nghiệp khác, đồng thời thúc đẩy sự phục hồi của du lịch toàn cầu và giao lưu quốc tế với động lực mạnh mẽ trong khu vực.

Trong tương lai, Hiệp định RCEP được kỳ vọng sẽ tạo ra nhiều cơ hội phát triển cho các quốc gia có thị trường mới nổi trong khu vực. Trung Quốc và các nước ASEAN là những thị trường mới nổi. Việc miễn giảm thuế quan trong khuôn khổ RCEP đã giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch giữa các thị trường mới nổi trong khu vực và giúp hoạt động thương mại sôi động hơn.

Đây cũng sẽ là động lực quan trọng để Hiệp định RCEP thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ của các nước thị trường mới nổi trong khu vực trong thời gian tới. Khi các nước thành viên RCEP coi trọng đầu tư vào các ngành công nghiệp kỹ thuật số và năng lượng mới, điều này sẽ tạo động lực mới cho sự phát triển bền vững ở các nước thị trường mới nổi như Trung Quốc và ASEAN. Các quốc gia thị trường mới nổi cần nâng cao hơn nữa hiệu quả kiểm tra và kiểm dịch, tốc độ thông quan và phối hợp chính sách trong RCEP, điều này sẽ thúc đẩy tối ưu hóa môi trường kinh doanh và thu hút đầu tư trong và ngoài nước.

Hợp tác thị trường bên thứ ba giữa các quốc gia thành viên RCEP đang củng cố lẫn nhau. Trong số các nước thành viên RCEP, Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore có khả năng cung cấp hàng hóa công cho hợp tác phát triển quốc tế. Ví dụ, Nhật Bản đã triển khai các dự án hợp tác kinh tế và kỹ thuật ở khu vực sông Mekong.

Trước khi ký kết Hiệp định RCEP, hợp tác thị trường bên thứ ba giữa Trung Quốc và Nhật Bản đã được triển khai tích cực. Chẳng hạn, dự án Hành lang kinh tế phía Đông tại Thái Lan, là dự án hợp tác giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Thái Lan đã được triển khai. Xét về những lợi thế bổ sung rõ ràng của các quốc gia thành viên RCEP, việc nâng cấp hợp tác thị trường bên thứ ba trong khu vực RCEP thành trách nhiệm chung của khu vực sẽ cùng có lợi. Với việc triển khai hiệu quả Hiệp định RCEP, đẩy nhanh quá trình nghiên cứu và đàm phán các hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương khác nhằm nâng cao bề rộng hợp tác kinh tế và thương mại trong khuôn khổ RCEP.

Các nước thành viên RCEP tích cực thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, toàn cầu hóa kinh tế và hợp tác khu vực, điều này cũng sẽ hội nhập sâu sắc quan hệ kinh tế và thương mại, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho việc thúc đẩy đàm phán FTA Trung Quốc - Nhật Bản - Hàn Quốc. RCEP giúp chuyển trọng tâm hợp tác kinh tế thương mại của Trung Quốc sang ASEAN. Với sự phức tạp sâu sắc của quan hệ kinh tế và thương mại Trung - Mỹ, quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và ASEAN ngày càng trở nên gần gũi.

Vào năm 2020, ASEAN đã vượt qua Mỹ và Liên minh châu Âu và lần đầu tiên trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc. Điều này cũng được hưởng lợi từ việc thực thi Khu vực thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc cũng đã thúc đẩy việc ký kết và thực hiện RCEP. Có thể nói, việc cải thiện quan hệ kinh tế - thương mại Trung Quốc - ASEAN đã thúc đẩy việc triển khai RCEP hiệu quả, đồng thời việc triển khai RCEP cũng sẽ giúp chuyển trọng tâm hợp tác kinh tế - thương mại của Trung Quốc sang ASEAN.

Việc thực hiện RCEP sẽ thực hành tốt hơn quản trị phát triển toàn cầu và tạo thêm động lực mới cho sự phát triển chung toàn cầu. Hiện nay, kinh tế thế giới phục hồi chậm, toàn cầu hóa kinh tế, tự do hóa thương mại và đầu tư đang đứng trước những thách thức gay gắt. RCEP đã tạo động lực mới cho sự phục hồi của kinh tế khu vực và thậm chí cả kinh tế thế giới, phòng ngừa hiệu quả các cuộc tấn công của chủ nghĩa đơn phương và chủ nghĩa bảo hộ thương mại và đầu tư.

Là một sản phẩm của hợp tác khu vực, việc triển khai và áp dụng hiệu quả Hiệp định RCEP không chỉ là điểm khởi đầu quan trọng để thực hiện các sáng kiến phát triển toàn cầu, mà còn mở ra triển vọng tươi sáng cho quản trị phát triển toàn cầu. Ngoài ra, Hiệp định RCEP sẽ tăng cường mạnh mẽ tiếng nói và ảnh hưởng của các quốc gia thành viên trong lĩnh vực quản trị phát triển toàn cầu, đóng góp trí tuệ và sức lực cho sự phát triển toàn cầu.

Thu Huyền, Bộ Tài chính