Năm 2019 đánh dấu mốc mới trong tiến trình hội nhập kinh tế khi Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) chính thức có hiệu lực đối với Việt Nam từ ngày 14/1. Điều này thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với đổi mới và hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực cũng như trên trường quốc tế. 

Động lực tăng trưởng mới

Sau một thời gian dài tưởng chừng đi vào "ngõ cụt", Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã được tái sinh thành CPTPP sau khi Bộ trưởng kinh tế của 11 nước khu vực châu Á - Thái Bình Dương nhóm họp tại Hội nghị cấp cao APEC Đà Nẵng năm 2017. Không lâu sau đó, Hiệp định đã được ký kết vào tháng 3 tại Chile và lần lượt được các nước thành viên tiến hành phê chuẩn.

Là nước thành viên thứ 7 phê chuẩn CPTPP, hiệp định này sẽ chính thức có hiệu lực với Việt Nam vào ngày 14/1/2019. Đây là hiệp định thương mại toàn diện, đa phương và quan trọng đầu tiên được ký kết kể từ đầu thập kỷ 90 và được các chuyên gia nhận định có khả năng tái định hình luật lệ thương mại toàn cầu. Còn đối với Việt Nam, đây là hiệp định thế hệ mới đúng nghĩa nhất và có nhiều điểm vượt trội trong số 16 FTA mà Việt Nam đã và đang đàm phán ký kết với các đối tác.

Theo bà Nguyễn Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam), điểm nổi bật của CPTPP là phạm vi cam kết rất rộng. bên cạnh các nội dung về thương mại hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ, hiệp định còn đề cập đến những vấn đề mới như mua sắm Chính phủ, lao động, môi trường.

Mức độ cam kết trong hiệp định này cũng có độ mở cửa sâu hơn hẳn các FTA trước đây. Đơn cử như việc cam kết loại bỏ các loại thuế ở cuối lộ trình lên đến 98 -100% dòng thuế, trong khi các FTA khác chỉ đạt khoảng 79%. Theo đó, quá trình thực hiện CPTPP dự kiến sẽ có tác động lớn đến hoạt động đầu tư biên giới cũng như vấn đề thể chế ở đằng sau đường biên giới. Đáng chú ý, trong số các nước thành viên CPTPP, có 3 đối tác ở khu vực châu Mỹ Latinh là Mexico, Canada và Peru. Đây có thể coi là cơ hội lớn để Việt Nam tiếp cận, khai thác sâu hơn vào các thị trường này. Thực tế cho thấy, các cam kết CPTPP dù cao nhưng đều phù hợp với lợi ích, mong muốn, thậm chí là sự chờ đợi của người dân, doanh nghiệp và xã hội. Các cam kết sẽ là động lực để Việt Nam đẩy nhanh hơn quá trình cải cách để tìm động lực tăng trưởng mới. CPTPP cũng mở ra thị trường rộng lớn cho doanh nghiệp Việt Nam.

Cuộc chơi không chỉ dành cho các "ông lớn"

Có ý kiến cho rằng, CPTPP là cuộc chơi dành cho các "ông lớn" và bày tỏ quan ngại về năng lực cạnh tranh của Việt Nam, nhưng nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế vẫn lạc quan và tin tưởng về khả năng bứt phá của Việt Nam trong tiến trình thực thi hiệp định này.
Trong cuộc trò chuyện với báo chí mới đây, ông Ousmane Dione - Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam - nhận định, việc thực hiện các cam kết của CPTPP chính là "cơ hội vàng" để Việt Nam cải cách và phát triển, bởi cạnh tranh chính là động lực để tiếp tục con đường cải cách sâu rộng hơn, mang lại những thay đổi tích cực hơn.

Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành cũng cho rằng, CPTPP không chỉ mang đến nhiều cơ hội cho các nước lớn, doanh nghiệp lớn. Đối với Việt Nam, hiệp định này đòi hỏi Chính phủ đẩy mạnh cải cách, làm cho môi trường thông thoáng hơn. Điều này sẽ có tác động tích cực, giúp giảm thiểu chi phí cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ. "Tôi tự tin là Việt Nam sẽ làm được, doanh nghiệp sẽ hội nhập thành công" - ông Thành khẳng định.

Trong CPTPP, dệt may và da giày là những ngành được đánh giá là có mức hưởng lợi cao nhất. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ngành dệt may tăng thêm từ 8,3 - 10,8% nhờ sức cạnh tranh về giá lớn hơn ở các thị trường mới trong CPTPP, trong khi vẫn giữ được thị trường chủ lực là Mỹ và EU.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Đỗ Khắc Dũng - Phó Trưởng ban Tổng hợp pháp chế (Tập đoàn Dệt may Việt Nam) - cho biết, thực chất, trong 11 nước tham gia CPTPP, ngoài Nhật Bản là thị trường rất quen thuộc với ngành dệt may, còn lại là thị trường mới, thị phần xuất khẩu của dệt may Việt Nam sang các thị trường đó chưa cao, chỉ dao động từ 2 - 3%, cao nhất là Canada 5,3%. Đối với khối CPTPP, với dân số 500 triệu người, quy mô kinh tế 3,5 GDP toàn cầu, đây là cơ hội rất lớn cho doanh nghiệp dệt may Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu.

Bên cạnh đó, CPTPP cũng là động lực giúp thị trường dệt may Việt Nam trở thành điểm thu hút đầu tư rất lớn. Nguồn vốn FDI này sẽ giúp ngành dệt may Việt Nam có cơ hội tiếp cận công nghệ, kỹ thuật mới tiên tiến, hiện đại, đồng thời, giúp doanh nghiệp Việt Nam cơ hội học hỏi về cách quản lý, phát triển quy mô lớn từ doanh nghiệp FDI.

Đối với ngành da giày, cơ hội đem lại cũng không hề nhỏ. Đa số các dòng thuế được Canada xóa bỏ ngay khi CPTPP có hiệu lực. Các nước khác như New Zealand, Chile, Australia, lộ trình xóa bỏ thuế quan cũng không quá dài, chỉ từ 3 - 4 năm. Còn Nhật Bản, với khoảng 80% kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam sẽ được xóa bỏ thuế quan trong vòng 10 năm.

Theo nhận định của ông Phạm Hồng Việt - Chủ tịch Hội Da giày Hà Nội, khi hiệp định này chưa có hiệu lực, công tác chuẩn bị của các doanh nghiệp cho việc tận dụng các cam kết trong CPTPP đã rất nhộn nhịp. Khách hàng các nước Nhật Bản, Mỹ, Chile, Peru… đã đến Việt Nam để thăm dò, xem xét và ký kết thỏa thuận hợp tác. Tuy nhiên, để phát triển lâu dài, bền vững và hưởng lợi từ FTA này, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải liên kết với nhau thông qua các hội và hiệp hội để điều tiết.

Cùng với những nỗ lực của Chính phủ, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động tìm hiểu và nắm vững các cam kết của Việt Nam cũng như nước đối tác trong lĩnh vực, ngành hàng của mình, biến thách thức thành động lực để đổi mới công nghệ, giảm chi phí, nâng cao chất lượng sản phẩm nhằm cạnh tranh tốt hơn không chỉ ở thị trường xuất khẩu mà ngay cả thị trường tiêu dùng trong nước. Cùng với đó, tranh thủ tìm kiếm cơ hội hợp tác với các đối tác nước ngoài để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. "Dĩ bất biến ứng vạn biến" chính là chìa khóa thành công cho doanh nghiệp không chỉ đối với việc tận dụng các FTA mà còn để thích nghi với bối cảnh kinh tế toàn cầu đang biến động như hiện nay.

Ông Zamruni Khalid - Đại sứ Malaysia tại Việt Nam: Sẽ có nhiều doanh nghiệp Malaysia muốn đầu tư vào thị trường Việt Nam

Cho đến nay, CPTPP được coi là hiệp định thương mại toàn diện nhất được ký kết, giúp giảm thiểu các tác động của chính sách bảo hộ thương mại toàn cầu đang nổi lên thời gian gần đây. Những cam kết trong CPTPP sẽ được cụ thể hóa thông qua việc ưu tiên và cải thiện chất lượng tiếp cận thị trường đối với hàng hóa, dịch vụ và đầu tư, cũng như các quy tắc hài hòa để tạo thuận lợi cho các hoạt động thương mại và đầu tư.

Tôi tin rằng, hiệp định này sẽ đem lại cơ hội cho cả Việt Nam và Malaysia trong thúc đẩy quan hệ thương mại và đầu tư song phương. Thỏa thuận này sẽ khuyến khích tăng cường các dòng thương mại và đầu tư giữa hai nước. Điều này còn ý nghĩa hơn với Việt Nam khi đang trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng như hiện nay. Việt Nam sẽ trở thành điểm dừng chân hấp dẫn đối với các nhà đầu tư Malaysia không chỉ ở các lĩnh vực truyền thống như dệt may, dầu khí mà còn mở ra cơ hội với nhiều lĩnh vực khác như năng lượng tái tạo, công nghiệp công nghệ cao. Tôi muốn nhân dịp này chúc mừng một năm mới thịnh vượng đối với cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân hai nước. Hy vọng quan hệ kinh tế, thương mại Việt Nam - Malaysia sẽ có sự tăng trưởng vượt bậc trong thời gian tới để đạt mục tiêu kim ngạch thương mại 20 tỷ USD vào năm 2020 mà lãnh đạo hai nước đã đề ra.

Bà Wendy Matthews - Đại sứ New Zealand tại Việt Nam: Thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác New Zealand - Việt Nam

Thương mại giữa New Zealand và Việt Nam đã tăng gấp 3 lần kể từ khi Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa ASEAN, Úc, New Zealand có hiệu lực vào năm 2010. Điều này cho thấy, FTA thực sự có thể mở ra cánh cửa cho các doanh nghiệp và liên kết thương mại giữa các quốc gia. Với các cam kết bổ sung có trong CPTPP, tôi tin tưởng rằng, thương mại và đầu tư giữa New Zealand và Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong năm 2019. Trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ thương mại đang có xu hướng nổi lên trên toàn cầu, Việt Nam và các nước thành viên CPTPP khác như New Zealand tin tưởng sự thịnh vượng trong khu vực trong việc cởi mở với thương mại và hội nhập kinh tế sâu sắc hơn. Một số lĩnh vực có những cam kết khá mới mẻ cho các đối tác CPTPP, trong đó có Việt Nam. New Zealand đã đề nghị hỗ trợ để giúp Việt Nam thực hiện thành công CPTPP và các đối tác khác cũng sẵn sàng trợ giúp.

Hợp tác kinh doanh của New Zealand - Việt Nam đang bùng nổ trong các lĩnh vực sản phẩm thực phẩm và đồ uống chất lượng cao, công nghệ nông nghiệp, giáo dục và các dịch vụ công nghệ thông tin tiên tiến trong những lĩnh vực đa dạng như chăm sóc sức khỏe, tài chính và hàng không. Chúng tôi dự đoán rằng, các mối liên kết này sẽ được tăng cường hơn nữa khi đã có CPTPP. Cần đảm bảo rằng, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thông tin phù hợp để tận dụng các cơ hội. Đây sẽ là "chìa khóa" để đảm bảo FTA được tận dụng đầy đủ và thành công.

GS. Michael Mugliston - Đại học Quốc gia Australia: Cần có chiến lược tiếp cận hiệp định

Có thể nói, việc triển khai các hiệp định thương mại như CPTPP còn khó hơn việc đàm phán, lợi ích từ hiệp định không phải tự nhiên mà có được. Các FTA đặt ra những camkết mang tính ràng buộc pháp lý, qua đó, giúp tập trung vào các chính sách tốt, đòi hỏi Chính phủ phải cân nhắc khía cạnh quốc tế bên cạnh áp lực bảo hộ trong nước trong các quyết sách. CPTPP có phạm vi rộng hơn so với các hiệp định truyền thống, mở rộng thể chế hóa các quy trình chính sách trong nước.

Do vậy, khâu triển khai là hết sức quan trọng, đòi hỏi phải có sự lãnh đạo từ Chính phủ tới các cấp chính quyền trong quản lý quá trình cải cách, bao gồm tăng cường năng lực cho các thể chế trong nước, nhằm thực hiện quy trình và tầm nhìn chiến lược dài hạn hơn. Cần có cách tiếp cận chiến lược, bao gồm sự phối hợp của toàn bộ Chính phủ để tham gia vào công việc của các Ủy ban được hình thành theo hiệp định. Nếu không, những hiệp định lớn như CPTPP sẽ không mang lại lợi ích như mong muốn.

Bà Nguyễn Sơn Trà - Phó Trưởng phòng WTO và đàm phán thương mại (Vụ Chính sách thương mại đa biên - Bộ Công Thương): Chính phủ và doanh nghiệp cùng "nhập cuộc"

Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ ban hành chương trình hành động, thực thi CPTPP để đảm bảo hiệu quả và suôn sẻ nhất ngay ngày đầu tiên hiệp định có hiệu lực với Việt Nam. Trên cơ sở chương trình hành động của Chính phủ, Bộ công Thương sẽ cụ thể hóa các hoạt động có liên quan để hỗ trợ doanh nghiệp có thể thực thi và tận dụng tối đa các lợi ích CPTPP mang lại.

Một trong những công việc lớn là công tác liên quan đến tuyên truyền phổ biến, cải cách pháp luật thể chế, các chiến lược, biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh.

Hiện tại, Bộ Công Thương đã có website chính thức về CPTPP, đăng tải toàn bộ văn kiện hiệp định và kèm theo một số bài giải thích đảm bảo doanh nghiệp có thể hiểu rõ, đúng và đủ về hiệp định này. Bên cạnh đó, chúng tôi sẽ tập trung triển khai trong thời gian tới như biên soạn và tổ chức xây dựng các ấn phẩm hướng dẫn doanh nghiệp trong từng ngành hàng, lĩnh vực cụ thể để doanh nghiệp có thể nắm rõ hơn về cam kết của CPTPP liên quan đến sản xuất, kinh doanh.

Nguồn: Tuyết Minh theo Báo Công thương