Tình hình thế giới và khu vực thời gian qua diễn biến rất bất ngờ và phức tạp, kinh tế thế giới đã và đang đứng trước rất nhiều thách thức kéo dài, cạnh tranh giữa các nước lớn vẫn hết sức gay gắt, rủi ro địa chính trị, địa kinh tế gia tang; chiến tranh tại một số khu vực trên thế giới chưa thấy hồi kết, thương chiến lần 2 bùng nổ, tăng trưởng kinh tế thế giới giảm tốc, nguy cơ lạm phát quay trở lại đi kèm những biến động lớn của thị trường tài chính,…  

Tập trung nhiều sự quan tâm nhất là việc Hoa Kỳ thay đổi chính sách thương mại tồn tại hơn 70 năm từ “ủng hộ tự do thương mại” sang “chủ nghĩa bảo hộ” thông qua chính sách thuế đối ứng đã tạo ra những rủi ro, bất ổn lớn cho hệ thống thương mại đa phương, buộc các nền kinh tế trên thế giới phải thay đổi chiến lược tiếp cận của mình. Các nước một mặt vẫn tiếp tục đàm phán để duy trì quan hệ thương mại với Hoa Kỳ, mặt khác tìm kiếm các kênh riêng để tăng cường trao đổi thương mại, đa dạng hóa thị trường thông qua các thỏa thuận thương mại tự do, và liên kết khu vực... Bên cạnh đó, với sự ảnh hưởng từ chính sách của Hoa Kỳ, nhiều quốc gia đang có xu hướng tăng cường các biện pháp bảo hộ trong nước, đặt ra nhiều rào cản mới đối với hàng hóa nhập khẩu, thậm chí sẵn sàng xem xét đơn phương áp đặt các biện pháp trừng phạt hoặc hạn chế thương mại không phù hợp với quy định của Tổ chức Thương mại thế giới WTO.

Phong cách lãnh đạo không dựa trên luật lệ, khó lường và mang đầy màu sắc chủ nghĩa dân tộc của Tổng thống Trump đã và đang tác động mạnh mẽ đến các nước và chính bản thân nước Mỹ. Chính sách dung thuế quan gây sức ép lên các nước của ông Trump diễn ra trong bối cảnh hơn thập kỷ vừa qua thế giới liên tiếp phải hứng chịu nhiều cú sốc lớn: Từ khủng hoảng tài chính toàn cầu và tại khu vực đồng Euro, đại dịch covid, lạm phát hậu Covid-19, rồi chiến tranh Ukraine-Nga.

Các tổ chức quốc tế nhận định cuộc chiến thương mại này có thể khiến thương mại và đầu tư toàn cầu sụt giảm mạnh hơn nhiều so với những gì các dự báo hiện tại đưa ra. Tăng trưởng toàn cầu dự kiến sẽ giảm khá mạnh xuống còn 2.3% trong năm 2025, thấp hơn mức 2.6% của dự báo tháng 1/2025,

Tăng trưởng thấp khiến các yếu tố xã hội, chính trị và kể cả chính sách tài khóa của các nước trở nên mong manh hơn, từ đó làm gia tăng cảm nhận về rủi ro trên thị trường. Điều này có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn: Chi phí tài chính tăng cao khiến rủi ro leo thang, còn tăng trưởng thì tiếp tục suy giảm. Những doanh nghiệp yếu về tài chính và quản trị, dù là khu vực tư nhân hay nhà nước, đều có nguy cơ rơi vào tình trạng vỡ nợ. Khi đó, bất kỳ cú sốc nào từ thiên tai hay xung đột cũng sẽ càng khiến thiệt hại kinh tế trở nên nghiêm trọng hơn. Chỉ số đo lường sự bất định tăng vọt tại các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển. Thế giới đã và đang trở nên phân mảnh hơn, đặc biệt là về mặt chính trị.

Tổng thống Trump tuyên bố sẽ áp thêm mức thuế 100% lên hàng hóa XK của Trung Quốc bắt đầu từ ngày 1/11, không kể mức thuế 30% đang có hiệu lực, xuất phát từ việc Trung Quốc siết chặt thêm kiểm soát xuất khẩu đất hiếm thành phẩm. Trong vài thập kỷ qua, Trung Quốc chiếm vị thế thống trị trong ngành khai thác và tinh chế khoáng sản đất hiếm – lĩnh vực then chốt cho ngành điện tử và sản xuất vũ khí. Việc TQ sử dụng quyền kiểm soát đó như một đòn bẩy chính trị đã làm ông Trump nổi giận. TT Tài chính chứng khoán, tiền số,… hoảng loạn cực độ, bán tháo, khiến tổng thiệt hại lên gần 3000 tỷ USD trong 1 đêm. Việc áp thuế này của Hoa Kỳ sẽ khiến cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới leo thang nghiêm trọng sau nhiều tháng đình chiến. Cả 2 nước đều chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc chiến này (như với ngành thương mại đậu tương - thiệt hại lớn cho nông dân mỹ - Mỹ là nước xuất khẩu đậu tương số 1 thế giới). Giới phân tích cho rằng, nếu mức thuế 130% đc áp dụng thì TT Mỹ gần như đóng cửa hoàn toàn với hàng hóa Trung Quốc. (Vô hình chung tạo lợi thế cạnh tranh cho hàng xuất khẩu của các nước khác, trong đó có Việt Nam với mức thuế ít hơn nhiều). Dù ông Trump không phải lúc nào cũng hành động như những gì ông đe dọa, nhưng các nhà đầu tư, và các doanh nghiệp vẫn có nhiều lý do để lo lắng. nhiều người nói vui là phản ứng của ông Trump theo tâm trạng vui buồn (buồn do trượt giải Noben Hoà bình??_, nhưng thực ra hành động thực ra đều có chủ ý, Liệu có phải đòn để đàm phán tại cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới kể từ khi ông Trump tái đắc cử Tổng thống vào cuối tháng này tại Diễn đàn APEC

Tình hình đam phán thoả thuận song phương về Thương mại đối ứng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ

Đến nay, Việt Nam và Hoa Kỳ đã tổ chức 03 phiên đàm phán chính thức, nhiều phiên chuyên đề và nhiều phiên họp cấp Bộ trưởng cả trực tiếp lẫn trực tuyến với Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ (USTR) và Trưởng Đại diện thương mại Hoa Kỳ (USTR). Trong quá trình đàm phán, Việt Nam và Hoa Kỳ đã tập trung thảo luận và đạt được nhiều tiến bộ trong các vấn đề như thuế quan, quy tắc xuất xứ, hải quan, nông nghiệp, các biện pháp phi thuế quan, thương mại số, dịch vụ và đầu tư, sở hữu trí tuệ, phát triển bền vững, chuỗi cung ứng, hợp tác thương mại… Tổng bí thư Tô Lâm cũng đã điện đàm với Tổng thống Trump. HIện tại, mức thuế đối ứng dành cho Việt Nam giảm từ 46% xuống còn 20% (mức ngang bằng so với các nước có cùng trình độ phát triển, cùng đang xuất khẩu một số chủng loại măt hàng sang Hoa Kỳ) .

Hiện tại, ta vẫn tiếp tục đàm phán thương mại đối ứng với Hoa Kỳ để hướng tới một Hiệp định thương mại đối ứng toàn diện, công bằng, cân bằng và bền vững. dự kiến trong tháng 11/2025, Đoàn đàm phán của Việt Nam tiếp tục có chuyến công tác sang Hoa Kỳ để thảo luận và triển khai các công việc tiếp theo, nỗ lực ổn định quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư sao cho lợi ích hài hoà, tương xứng với mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ.

Trong bối cảnh tình hình trên Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới đã được ban hành vào ngày 24/1/ 2025.

Nghị quyết 59 là 1 trong bộ 4 Nghị quyết trụ cột (pháp luật, kinh tế tư nhân, khoa học công nghệ đổi mới sang tạo) NQ59 xác định hội nhập kinh tế quốc tế đóng vai trò trung tâm của quá trình hội nhập và đề ra định hướng "Nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế phục vụ xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng và thúc đẩy chuyển đổi số". Như vậy, hội nhập kinh tế không chỉ tập trung vào việc mở rộng thị trường, thu hút đầu tư, mà còn phải thúc đẩy nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, khai thác tối đa các hiệp định thương mại tự do (FTA), tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, và bảo vệ lợi ích quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị, địa kinh tế hết sức gay gắt. Trong tình hình thế giới phức tạp hiện nay, với các thách thức từ biến đổi khí hậu, chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp 4.0, hội nhập kinh tế quốc tế chính là động lực quan trọng để Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2026 và tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026-2030, như định hướng của Đảng và Chính phủ.

Để cụ thể hoá NQ 59, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết 153/NQ-CP ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 59-NQ/TW, các Bộ ngành địa phương cũng đã có các Chương trình/Kế hoạch hành động với những nhiệm vụ cu thể thực hiện Nghị quyết số 153/NQ-CP.

Trong thời gian tới, bối cảnh kinh tế - chính trị thế giới sẽ tiếp tục chứng kiến sự tái định hình sâu sắc các cấu trúc địa chính trị, địa kinh tế, trật tự chiến lược và thương mại toàn cầu; chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ; các vụ kiện phòng vệ thương mại, hàng rào kỹ thuật xanh của EU, và ngày càng nhiều những yêu cầu mới về phát triển bền vững,… tôi xin có 1 số chia sẻ và khuyến nghị sau:

Bên cạnh việc đẩy mạnh thực thi hiệu quả 17 HĐTM tự do FTA đã ký kết đoàn ĐP chính phủ đang tích cực triển khai đàm phán các Hiệp định thương mại tự do FTA mới: như khởi động đàm phán Hiệp định PTA với Pakistan trong tháng 10/2025; tiến hành các thủ tục cần thiết để tiến tới khởi động đàm phán Hiệp định FTA với GCC (Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh) và MERCOSUR (Thị trường chung Nam Mỹ) trong thời gian tới. Nghiên cứu khả thi việc ký kết FTA với các đối tác tại Châu Phi như Ai Cập, Liên minh Thuế quan Nam châu Phi (SACU) để mở rộng thêm cửa ngõ cho hàng hóa XK của VN vào các thị trường này.

Các đia phương thì cần tiếp tục triển khai đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết 153/NQ-CP ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới cũng như các nhiệm vụ cụ thể tại Chương trình/Kế hoạch hành động của mỗi bộ, ngành, địa phương thực hiện Nghị quyết số 153/NQ-CP, và các kế hoạch thực thi các FTA quan trọng như CPTPP, EVFTA, UKVFTA, RCEP.

Nguồn: Nguồn: Nhà báo Dương Thị Lan Hương, Hiệp hội thông tin tư vấn kinh tế Thương mại Việt Nam