Giá cà phê cao, nguồn cung hiếm, chúng tôi nhận được nhiều đơn hàng về cà phê robusta ở Việt nam. Yêu cầu chất lượng có nhiều tiêu chuẩn cụ thể về hương vị, kích cỡ hạt, đạt chứng nhận của Viện chất lượng cà phê quốc tế…

Việc chúng ta xây dựng được bản đồ dữ liệu vùng trồng đó là một bước rất quan trọng để phục vụ cho việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, sau cần giải trình thì cũng có hệ thống.

Có thể thấy, việc xây dựng hệ thống kiểm soát chất lượng và chứng minh nguồn gốc sản phẩm một cách minh bạch đang được đặt lên hàng đầu, trở thành động lực sống còn. Mới đây, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu - Bộ Công an đã khởi tố 17 bị can do có sai phạm trong quá trình mua bán mã số vùng trồng và giấy kiểm nghiệm chất lượng. Hành vi này khiến nhiều lô hàng sầu riêng không đảm bảo truy xuất nguồn gốc, ảnh hưởng uy tín nông sản Việt Nam. Các vụ việc cho thấy yêu cầu cấp thiết phải chuẩn hóa quy trình kiểm nghiệm, giám sát mã vùng trồng và truy xuất nguồn gốc để giữ vững thị trường xuất khẩu

Các vấn đề liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm, liên quan đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật phải được kiểm soát chặt chẽ, và mã số vùng trồng phải được kiểm soát chặt chẽ, thực hiện bài bản, có hệ thống và bền vững, duy trì giám sát thường xuyên. Đây là yếu tố cốt lõi để xuất khẩu ổn định.

Cùng với ngành hàng nông nghiệp - lâm nghiệp, việc chuẩn bị sẵn sàng hồ sơ, cơ sở truy xuất để nâng tầm vị thế ở các thị trường đòi hỏi tính minh bạch và chất lượng cao - cũng là vấn đề mà ngành thuỷ sản đặc biệt quan tâm, nhằm cạnh tranh xuất khẩu bền vững ở các thị trường khó đoán định và có nhiều thay đổi như Hoa kỳ, đồng thời nâng tầm vị thế ở thị trường đòi hỏi tính minh bạch và chất lượng cao như các nước trong khối CPTPP như Mexico, Canada, hay Nhật Bản.

Thị trường Nhật Bản vẫn luôn coi trọng hàng giá trị gia tăng của Việt Nam, đây vẫn là thị trường tiềm năng cho thủy sản Việt Nam và trong bối cảnh thuế đối ứng hiện nay có thể cạnh tranh hơn nhưng Việt Nam vẫn nhắm đến thị trường này và những thị trường khác như khu vực ASEAN, EU, là những thị trường vẫn có phân khúc riêng cho ngành thủy sản Việt Nam như thủy sản hữu cơ chẳng hạn.

Các hồ sơ từ giống, nuôi, chế biến phải rõ ràng khi phía Mỹ yêu cầu là chúng ta phải có truy xuất ngay để chứng minh quy trình sản xuất của họ đưa ra.

Theo Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, các doanh nghiệp cần thay đổi góc nhìn về quy tắc xuất xứ, không coi đây là rào cản, mà là những tiêu chuẩn cần hướng tới. Bởi có như vậy, các doanh nghiệp mới đáp ứng điều kiện tiên quyết để được hưởng ưu đãi thuế quan.

Khi minh bạch quy tắc xuất xứ, doanh nghiệp có thể không được hưởng ưu đãi thuế quan đối với lô hàng xuất khẩu của mình sang nước đối tác của CPTPP khi làm thủ tục nhập khẩu thông quan tại các nước đó. Thứ hai là có thể sau này hàng hóa sẽ bị truy thu lại thuế quan ưu đãi đã được hưởng và nhà nhập khẩu sẽ liên tịch lại với nhà xuất khẩu của Việt Nam để đề nghị xác minh xuất xứ cũng như là đòi lại tiền thuế đã truy thu. Là nước nhập khẩu cũng có thể có những biện pháp để xử lý vi phạm hành chính hoặc là đưa hàng hóa của Việt Nam hoặc những doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam vào luồng rủi ro tại nước đối tác.

Việc các doanh nghiệp có thể đáp ứng quy tắc xuất xứ đến mức độ nào sẽ quyết định rất lớn đến khả năng nắm bắt và tận dụng các ưu đãi thuế quan.

Có một tín hiệu tích cực là tỷ lệ hàng xuất khẩu được cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) để hưởng ưu đãi trong những năm qua đã tăng trưởng đáng kể. Minh chứng rõ nét là tỷ lệ hàng xuất khẩu được cấp C/O trong các hiệp định thương mại tự do như Hiệp định thương mại Việt Nam – EU (EVFTA) hay Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Đặc biệt là các thị trường lần đầu tiên có FTA với Việt Nam trong CPTPP như Mexico, Canada. Lớn nhất là thủy sản, tỷ lệ kim ngạch xuất khẩu được cấp C/O ưu đãi lên đến 70% - 80%. Để tiếp tục tận dụng cơ hội từ thị trường CPTPP, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đang triển khai một loạt giải pháp đồng bộ nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực đáp ứng quy tắc xuất xứ, việc đào tạo là một hình thức then chốt để nâng cao năng lực của doanh nghiệp và đáp ứng việc tận dụng ưu đãi trong CPTPP cũng như các FTA mà Việt Nam tham gia. Liên quan đến việc hợp tác, có trao đổi dữ liệu về các C/O đã cấp, trong một số khuôn khổ, cơ quan hải quan nước ngoài có thể truy cập và xác minh thông tin và giúp hàng hóa nhanh chóng được hưởng thuế quan trong khuôn khổ Hiệp định cũng có chương trình đào tạo phối hợp học hỏi kinh nghiệm nước bạn liên quan đến cơ chế cấp C/O hoặc cơ chế kiểm tra xác minh xuất xứ hàng hóa. Minh bạch xuất xứ không còn là lựa chọn - đó là điều kiện để giữ và mở rộng thị trường. Với hệ thống hồ sơ tốt, bản đồ vùng trồng rõ ràng và phối hợp liên ngành mạnh mẽ, doanh nghiệp Việt có thể chuyển rào cản thành lợi thế cạnh tranh. Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương khuyến cáo doanh nghiệp cần chuẩn bị hệ thống lưu trữ chứng từ bài bản, chuẩn chỉnh. Hệ thống lưu trữ tốt sẽ giúp doanh nghiệp sẵn sàng chứng minh hàng hóa đáp ứng xuất xứ khi được yêu cầu, tránh ảnh hưởng đến quá trình hưởng ưu đãi thuế quan.

Nguồn: Nhà báo Vũ Mạnh Cường, Hiệp hội thông tin tư vấn kinh tế thương mại Việt Nam