Timor-Leste chính thức trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN, mở ra không gian hợp tác kinh tế mới trong khu vực Đông Nam Á mở rộng. Đối với Việt Nam, đây là thời điểm thuận lợi để các ngành như xây dựng, vật liệu xây dựng, du lịch, đầu tư và thực phẩm Halal đón đầu cơ hội tại một thị trường giàu tiềm năng nhưng còn ít cạnh tranh.
Bước ngoặt hội nhập của ASEAN
Tháng 10/2025, Timor-Leste chính thức gia nhập ASEAN, khép lại hành trình hơn 10 năm theo đuổi. Sự kiện này không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong tiến trình hội nhập của quốc gia trẻ nhất Đông Nam Á mà còn khẳng định sức sống và sức hấp dẫn của mô hình hợp tác khu vực trong bối cảnh ASEAN đang mở rộng kết nối ra Thái Bình Dương.
Việc trở thành thành viên đầy đủ giúp Timor-Leste hưởng các cơ chế ưu đãi về thuế, đầu tư và thương mại nội khối, đồng thời tiếp cận nguồn vốn, hỗ trợ kỹ thuật từ Nhật Bản, Australia, EU và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB). Với Việt Nam – quốc gia định hướng xuất khẩu, có năng lực công nghiệp vững và quan hệ ngoại giao tốt với Timor-Leste từ năm 2002 – đây là thị trường mới, nhỏ nhưng giàu dư địa tăng trưởng, đồng thời là cầu nối chiến lược giữa ASEAN và Nam Thái Bình Dương.
Cơ hội nổi bật cho doanh nghiệp Việt Nam
Timor-Leste gia nhập ASEAN mở ra tín hiệu tích cực về ổn định chính trị, hội nhập thể chế và mở rộng thị trường. Doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng lợi thế chi phí, kinh nghiệm khu vực và năng lực sản xuất trong bốn lĩnh vực giàu triển vọng sau:
1. Xây dựng và vật liệu xây dựng – ngành tiên phong mở lối
Timor-Leste đang triển khai hàng loạt dự án hạ tầng trọng điểm như đường bộ, cảng biển, điện – nước và nhà ở xã hội với vốn hỗ trợ từ WB, ADB, JICA và EU. Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp xây dựng, vật liệu xây dựng và cơ điện Việt Nam tham gia với vai trò thầu phụ, liên danh (JV) hoặc hợp tác kỹ thuật (Technical JV) trong các dự án đối tác công – tư (PPP).
Việt Nam có lợi thế đặc biệt về chi phí nhân công và vật liệu thấp hơn 20–30% so với các đối thủ trong khu vực, cùng với kinh nghiệm quản lý dự án ODA và PPP trong nước. Điều này giúp doanh nghiệp Việt dễ dàng thích ứng với các tiêu chuẩn quốc tế mà Timor-Leste đang áp dụng.
2. Du lịch và dịch vụ – tiềm năng “đánh thức”
Timor-Leste được đánh giá là “viên ngọc thô” của du lịch biển đảo Đông Nam Á với cảnh quan hoang sơ, khí hậu ổn định và vị trí gần Indonesia, Australia. Tuy nhiên, quốc gia này thiếu hạ tầng và nhân lực chất lượng, mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào khu lưu trú, resort, du lịch cộng đồng và đào tạo nghề du lịch.
Việt Nam có thể hợp tác mở tour kết nối Đà Nẵng – Dili – Bali hoặc Hà Nội – Dili – Darwin, phát triển mô hình “du lịch ASEAN mở rộng”. Các trường nghề, doanh nghiệp dịch vụ hoặc cơ sở y tế – giáo dục Việt Nam cũng có thể tham gia đào tạo và cung cấp nhân lực cho ngành công nghiệp không khói này.
3. Năng lượng tái tạo và đầu tư phát triển bền vững
Trong bối cảnh nguồn thu dầu khí của Timor-Leste suy giảm, nước này đang đặt trọng tâm vào năng lượng mặt trời, điện gió nhỏ và kinh tế biển xanh. Đây là hướng đi phù hợp với chiến lược xanh của ASEAN, mở cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia đầu tư, chuyển giao công nghệ và cung cấp thiết bị năng lượng tái tạo thông qua các mô hình PPP hoặc dự án do ADB, UNDP tài trợ.
4. Thực phẩm Halal và tiêu dùng nội địa – dư địa tăng trưởng lớn
Dân số trẻ, thị trường nhỏ nhưng nhu cầu tiêu dùng của Timor-Leste tăng nhanh, đặc biệt với thực phẩm chế biến, hàng thiết yếu và sản phẩm đạt chứng nhận Halal. Đây là phân khúc tiềm năng mà Việt Nam có thể khai thác, vừa phục vụ thị trường địa phương, vừa hướng tới xuất khẩu nội khối ASEAN. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm, đồ uống, chế biến nông sản hoàn toàn có thể tận dụng ưu thế giá và logistics khu vực để mở rộng thị phần.
Thách thức và hướng đi chiến lược
Bên cạnh triển vọng tươi sáng, doanh nghiệp Việt Nam cần lưu ý ba thách thức chính: quy mô thị trường còn nhỏ, khung pháp lý chưa hoàn thiện và chi phí logistics cao do phải trung chuyển qua Singapore hoặc Darwin (Australia).
Giới chuyên gia khuyến nghị nên tiếp cận theo hai giai đoạn:
“Thị trường thử nghiệm” chiến lược cho doanh nghiệp Việt Nam
Việc Timor-Leste gia nhập ASEAN không chỉ mở rộng không gian kinh tế khu vực mà còn tạo ra “thị trường thử nghiệm” lý tưởng cho doanh nghiệp Việt Nam – nơi có quy mô nhỏ nhưng biên độ tăng trưởng lớn, mức độ cạnh tranh thấp và tiềm năng hội nhập sâu vào chuỗi giá trị khu vực.
Các chuyên gia nhận định, nếu tiếp cận có lộ trình – từ khảo sát, xuất thử đến hợp tác đầu tư – Việt Nam hoàn toàn có thể đặt nền móng đầu tư sớm, hiệu quả và có sức lan tỏa tại Timor-Leste trước năm 2030. Đặc biệt, những doanh nghiệp trong xây dựng, vật liệu xây dựng, du lịch, năng lượng và thực phẩm Halal sẽ là những “người đi trước” nắm bắt cơ hội vàng trong giai đoạn đầu hội nhập.
Nguồn: Phòng HNNN